Czy zdarza się zaawansowanym pisarzom dostosowywać przekaz do możliwości sformułowania myśli? Tz. przepisać "nieładne" zdanie tak, aby mówiło co innego, bo oryginalna myśl nie daje się zapisać dobrym stylem (mniejsza o to, czy z powodu braków warsztatowych, czy braku czas).

Np, było sobie zdanie:

"W tej chwili nie mógł im się dobrze przyjrzeć."

Ale zaimek "im" przeszkadza (* - "im" czyli górom, które zobaczyli). Nie miałem pomysłu, jak lepiej napisać, że z powodu pogody szczegóły gór były niewidoczne, więc zmieniłem w ten sposób:

"W tej chwili nie mógł dostrzec przełęczy, do której zmierzał".

Czy taka praktyka jest powszechna? Czy raczej pisarz za wszelką cenę próbuje oddać oryginalną myśl?

Wierność myślom i gramatyka nie zawsze idą w parze, ale chciałbym zauważyć, że należy pracować nad jak najwierniejszym zapisem.
Natomiast większy problem upatruję w fakcie, że pisząc:

1. "W tej chwili nie mógł im [górom] się dobrze przyjrzeć."
2. "W tej chwili nie mógł dostrzec przełęczy, do której zmierzał".

pomijasz aspekt, iż te zdania mają radykalnie różne znaczenia i akcenty. Pierwsze dotyczy gór, ku którym zmierza. Drugie drogi, którą podąża. To nie jest uproszczenie myśli, to zmiana treści.

Romek Pawlak pisze: pomijasz aspekt, iż te zdania mają radykalnie różne znaczenia i akcenty. Pierwsze dotyczy gór, ku którym zmierza. Drugie drogi, którą podąża. To nie jest uproszczenie myśli, to zmiana treści.

Właśnie to jest meritum mojego pytania
Czy tak zmiana treści (czyli moje "dostosowanie przekazu") ma miejsce u zaawansowanych pisarzy. U mnie to się zdarza, gdy nie mam siły wymyślać lepszej konstrukcji dla oryginalnego zdania.

Ale to nie jest wcale dostosowanie przekazu.
Tłumaczysz tak, jakbyś - nie umiejąc opisać wnętrza autobusu - wzruszył ramionami i stwierdził: - Dobra, to wnętrze sobie odpuszczę, opiszę przód, tam jest taka fajna plama
Dla mnie to coś innego, bo jeśli potrzebujesz opisu wnętrza autobusu, to nie ma zmiłuj. Plama może sie pojawić jako element dodatkowy, ale nie zamiast

Więc w moim przypadku odpowiedź brzmi: nie. Jeśli potrzebuję jakiegoś elementu, to walczę z nim do uś

Nasze teksty to nie proroctwa otrzymane z Nieba. Przemodelować można WSZYSTKO - słowa, zdania, bohaterów, fabułę. Celem jest napisanie dobrego tekstu, w którym jedne elementy grają z drugimi i który znajdzie czytelników a nie zachowanie każdego dzyndzla, który po drodze wpadł do głowy. Dzyndzle będą przerabiane, zamieniane, wywalane. Taki los dzyndzli

Martw się czym innym - czasem żeby naprostować jeden drobiazg, będziesz musiał przerobić pół książki

Używając Twojego przykładu - piszesz książkę, masz ustaloną w wielu miejscach wygląd (a może nawet mapy) krainy, a tu nagle - przełęcz. I trzeba kopać przez wszystkie rozdziały, czy Ci się topografia zgadza. I mapy na nowo.
Albo nagle Ci zabrzmi pięknie jeśli bohater powie coś językiem stylizowanym (np. na górala). Przerabiaj teraz wszystkie dialogi z nim, żeby nie mówił raz tak, raz inaczej

A co jest nie tak w tym pierwszym zdaniu (o górach)? Może ktoś mnie oświeci?

martar pisze: A co jest nie tak w tym pierwszym zdaniu (o górach)? Może ktoś mnie oświeci?

Zaimek. Zdanie jest wyrwane z kontekstu, dlatego nie wydać tego problemu tak bardzo. Ale ogólnie, za dużo zaimków prowadzi do "zaimkozy". Poszukaj w necie tego terminu. Podobne choroby tekstu to "siękoza" i "byłoza"

O, jak ja ten problem dobrze znam. Tekst, który dobrze oddaje moje myśli, przeważnie nie brzmi zbyt dobrze, a jeśli już go wypoleruję, dopracuję pod względem stylistycznym, okazuje się często, że zatraciłem oryginalną myśl. Nie pozostaje chyba nic innego, jak ćwiczyć.

W przypadku tych gór, których bohater nie widzi zbyt wyraźnie, można byłoby napisać, że "wciąż jeszcze jawiły się jako mgliste, niewyraźne zarysy" czy coś w tym rodzaju.

Czy w takim wypadku nie wystarczy napisać, np. "W tej chwili nie mógł się dobrze przyjrzeć szczytom." ?

Wracając do tematu: czy zadaniem pisarza nie jest wyszukiwanie takich słów, które najtrafniej oddadzą jego myśli? Jasne, możesz zmodyfikować treść (dodać przełęcz, zmienić pogodę albo porę dnia), tylko po co, skoro wystarczyłoby przeformułować początkowe zdanie (np. tak, jak radzi BollyBoss)? Jeśli nie przyjdzie Ci do głowy żaden synonim koloru blond, to Twój bohater pójdzie kupić farbę do włosów?

martar pisze: Czy w takim wypadku nie wystarczy napisać, np. "W tej chwili nie mógł się dobrze przyjrzeć szczytom." ?

Zdanie jest wyrwane z kontekstu, więc trudno dyskutować jak byłoby lepiej w tym konkretnym przypadku. Ale ten temat kompletnie nie o tym! Powiedzmy, że godzinę myślałem nad lepszą alternatywą, aż zmieniłem przekaz. I moje pytanie dotyczyło właśnie takiej ewentualności. Czy jest sens myśleć 3 godziny nad jednym zdaniem?

Niemniej, to jest opis dodatkowy, nieistotny dla fabuły. Mogłem to zaznaczyć w pierwszym poście.

martar pisze: Wracając do tematu: czy zadaniem pisarza nie jest wyszukiwanie takich słów, które najtrafniej oddadzą jego myśli?

Tu na pewno dużą rolę gra warsztat i talent. Mi brakuje tego i tego, może dlatego uciekłem się do takiej taniej sztuczki?

Added in 5 minutes 25 seconds:

Romek Pawlak pisze: Dla mnie to coś innego, bo jeśli potrzebujesz opisu wnętrza autobusu, to nie ma zmiłuj. Plama może się pojawić jako element dodatkowy, ale nie zamiast

W tym przypadku to jest dodatek, który rozpoczyna uzasadnienie przerwania wędrówki na ten dzień. Nie jest istotne, czy zorientował się, że niedługo nastanie noc po wyglądzie słońca, czy po wyglądzie gór czy czym innym.
Więc, według tego co napisałeś, mogę przyjąć, że taka praktyka jest "w miarę ok"?

Tu na pewno dużą rolę gra warsztat i talent. Mi brakuje tego i tego, może dlatego uciekłem się do takiej taniej sztuczki?

Nie przesadzaj, to na pewno nie jest "tania sztuczka", a tym bardziej dowód na brak talentu. Ostatecznie to Ty jesteś twórcą i Ty decydujesz co będzie najlepsze dla Twojego tekstu.

Przecież to zależy od tego, czego potrzebujesz, pisałem Ci wyraźnie. Jeśli jakiegoś elementu potrzebujesz, to potrzebujesz, koniec kropka.

A po drugie, jest istotne, po czym się zorientował. Tyle że i tak z żadnego z Twoich zdań nie wynika, że chodzi o to, że nastanie noc, więc postanawia się zatrzymać. Przecież to opis gór, taki czy inny. Prawdopodobnie źle zacząłeś opis, skoro sednem jest zatrzymanie się na biwak, a nie opis lokacji.

I konkluzja, bo nie chce mi się dalej dzielić włosa na czworo otóż jeśli nie potrzebujesz tego opisu, kwestia jest zupełnie nieważna. Jeśli jednak potrzebujesz - wtedy mylisz się, praktyka nie jest ok. Ja w każdym razie jej nie stosuję, co Ci gdzieś wyżej napisałem. Jeśli jakiś element jest dla mnie ważny, to pracuję nad jak najlepszym sposobem jego oddania, nie mówię "zamiast tego opiszę plamę"

Jeżeli w kontekście jest, ze zobaczyli te góry a fakt, że nie mogł się im dokładnie przyjrzeć jest istotny, dodałbym więcej informacji, by wywalić zaimek bez zbędnych kombinacji i trzymał się oryginalnej myśli, np, ''słońce dawało po oczach i nie mógł dostrzec żadnych szczegółów'' - albo coś w ten deseń. Zaznaczam jednak, że nie jestem zaawansowanym pisarzem, więc potraktuj moją radę z dystnsem

Raczej chodzi o szukanie istoty sceny i wywalanie łopatologii - często zmienia się przekaz siłą rzeczy. Jeśli kogoś temat interesuje, niech zajrzy do opracowań, gdzie analizowane są texty pisarzy, w tym podawane są fragmenty rękopisów - to czasem zupełnie inna rzecz, niż wersja ostateczna.

Bo przecież nikt nie powiedział, że pierwszy, pierwotny, oryginalny zapis jakiegoś zdania czy fragmentu ma najlepszą, optymalną treść czy sens czy formę. Może dopiero za dwunastym razem wyjdzie to o co chodziło.

Romek w zasadzie wyczerpał tu temat pisząc o autobusie - no nie da się tego obejść. Trzeba tu jednak wspomnieć jeszcze o najważniejszym - o czytelniku. Bo przecież prowadząc go przez text wprowadzasz go w określone stany np. emocjonalne, wyzwalasz odpowiednie myśli, rozumowanie. No więc musisz czuć to, co czuje właśnie czytelnik, i każde kolejne zdanie musi ten stan utrzymywać lub modyfikować w pożądanym kierunku, stąd też kwestia: opisywać te góry czy nie - nie jest kwestią warsztatu/stylu, ale więzi z czytelnikiem i więzi czytelnika z textem.

Przykładowo: bohater jedzie pociągiem, za oknem są góry.
Skoro jedzie, to coś go czeka na miejscu docelowym - i być może bardziej czytelnika to będzie interesowało.
Zza okna widać już było góry, ale Alan nie patrzył na nie. Zbliżała się godzina zero.
Jest lepsze od:
Zza okna widać już było góry, ale Alan zrezygnował z zapierającego dech w piersiach widoku ośnieżonych wierzchołków, poszarpanych grani, kamienistych stoków i zielonych przełęczy. Zbliżała się godzina zero.

Bo czytelnik już od dawna może czekać na tę godzinę zero, a góry to sobie sam wyobrazi i obojętnie jak by ich autor nie opisywał, czytelnik i tak zobaczy je po swojemu, a tuż przed godziną zero najpewniej w ogóle nie zobaczy. Choć można oczywiście wykorzystać to np. do spowolnienia akcji, by potrzymać trochę czytelnika w niepewności i by się wszystko nie za szybko rozwiązało.
Można też powiązać to z wcześniejszymi informacjami o postaci - jeśli wcześniej bohater uprawiał wspinaczkę, a na miejscu docelowym czeka go dekapitacja, to będzie myślał o tym, że już nigdy... Albo to może nie być podane wprost i czytelnik sam sobie to dopowie wiedziony tylko jego wzrokiem. A jeśli będzie jechał na koronację swoją, to może myśleć: o tu na tym zboczu postawię pałacyk i będę urządzał orgietki... Możliwości jest wiele, ale wszystko czemuś ma służyć.

Niezależnie jednak od wszystkiego, należy pamiętać, by za wszelką cenę unikać:
bobozy
żebozy
zaimkozy
przyimkozy
bylicy
siękozy
którozy
jakąślicy
zwrotów ziem rzadkich
powtórzeniozy
czasownikozy
imiesłowowozy
przymiotnikozy
średnikozy
nawiaśnicy
przerostu didaskaliozy
myślnikozy